Dlaczego nie umiemy się z naszym dzieckiem “dogadać”?

CZARNA LISTA EMOCJI

W poprzednim tekście starałam się wyjaśnić dlaczego system kar i nagród bardzo często się nie sprawdza i nie wpływa na poprawę zachowania dziecka, a wręcz je pogarsza.

W skrócie odpowiedź brzmi: dziecku brakuje konkretnych umiejętności, w konkretnych sytuacjach i żaden kij czy marchewka tego nie zmienią.

Rozwiązanie: zidentyfikowanie sytuacji kryzysowych, wypunktowanie trudności dziecka, strategia rozwiązania konkretnych problemów wspólnie z dzieckiem.

Jak to zrobić: opiszę to krok po kroku. Zanim jednak to zrobię, muszę poruszyć kluczową kwestię, związaną z emocjami. Bez pełnego zrozumienia siebie i swojego dziecka na poziomie zachowań i emocji, nie będziesz w stanie wprowadzić żadnej nowej strategii – emocje “odbiorą Ci rozum”.

Pod każdym zachowaniem człowieka kryje się jakaś emocja, a pod tą emocją kryje się bardziej ukryta emocja. To jest cała lekcja jaką musisz zapamiętać. Jak nauczysz się identyfikować te emocje – wygrałaś. Wygrałaś jako człowiek i jako rodzic. Na wszystko spojrzysz inaczej niż do tej pory. Nauczysz się panować nad swoim zachowaniem i pomagać dziecku panować nad jego zachowaniem. Poczujesz realny wpływ na sytuację w Twojej rodzinie. Nauczysz się kontrolować dotychczasowy chaos i pokonywać pojawiające się kryzysy.

OD ZACHOWANIA DO PIERWOTNEJ EMOCJI

Przykład: Chłopiec kolejny raz “zrobił coś złego”. Uderzył i opluł młodszą siostrę. Siostra płacze. Matka krzyczy na chłopca, obwinia go, straszy, każe przepraszać siostrę. Chłopiec się buntuje, ucieka, bije matkę… Matka szarpie chłopca i każe mu iść do kąta. Ciąg dalszy jest naprawde niewesoły… A na koniec matka mówi chłopcu, że jak przeprosi siostrę i nigdy więcej jej nie uderzy to będzie mógł wieczorem oglądać bajkę. I przeprasza go za swoje zachowanie…

Dramat. I dzień jak co dzień dla niektórych rodziców i dzieci.

Pętla smutku ściska mi serce, jak sobie myślę o tym, jak wiele cierpienia kryje się w tej scenie… Każdy z uczestników tego wydarzenia cierpi na swój sposób i na swój sposób przegrywa…

Czego doświadcza Matka

Zachowanie: brak kontroli nad swoim zachowaniem (kilka komunikatów na raz), agresja (słowna i fizyczna), brak konsekwencji (raz kara, raz nagroda).

Emocja ukryta pod zachowaniem:

• złość, wściekłość (na syna)

Emocja pierwotna:

• lęk (o córkę)
• lęk (o syna i jego przyszłość “będzie łobuzem”)
• bezsilność (syn znowu robi “to samo”, w ogóle się mnie nie słucha, nie mam na niego wpływu)
• poczucie bycia lekceważoną (syn mnie “olewa”, nie jestem dla niego ważna)
• wstyd (inni mnie ocenią, że “jestem złą matką”)
• samotność (jestem sama z tym problemem, nie mam wsparcia od nikogo)
• poczucie krzywdy i niesprawiedliwości (jest mi tak ciężko w życiu, inni mają lepiej, to strasznie niesprawiedliwe)
• wyrzuty sumienia (gdy wyładowana na dziecku złość opadnie, pozostają wyrzuty sumienia – jestem taką niedobrą matką, krzywdzę moje dzieci)

Czego doświadcza Syn

Zachowanie: Agresja (bije, pluje).

Emocja ukryta pod zachowaniem:

• złość, wściekłość (na siostrę, na matkę)

Emocja pierwotna:

• poczucie krzywdy i niesprawiedliwości w stosunku do siostry (siostra mnie szturchnęła, pokazała język, przeszkodziła w zabawie…)
• poczucie krzywdy i niesprawiedliwości w stosunku do matki (mama mnie nie kocha, krzywdzi, karze mnie niesprawiedliwie, bo to ja jestem pokrzywdzony i cierpię, to strasznie przykre)
• lęk (boję się reakcji matki, nie wiem czy mnie ukarze, uderzy czy przytuli)

Czego doświadcza Córka

Zachowanie: Płacz.

Emocja ukryta pod zachowaniem:

• smutek

Emocja pierwotna:

• poczucie krzywdy i niesprawiedliwości w stosunku do brata (brat zrobił mi krzywdę)
• lęk (boję się reakcji brata i matki)
• poczucie winy (mój brat cierpi przeze mnie)
• bezsilność (czy płakać jak mnie brat bije czy lepiej to ukryć i tłumić to w sobie)

Ten schemat jest powszechny. Co do zachowań, najczęściej jesteśmy ich świadomi. Jeśli chodzi o emocje – wiele osób ma ogromne trudności, by zidentyfikować i nazwać swoją złość… Tylko niewielki odsetek dostrzega swój ukryty lęk, bezsilność, wstyd czy poczucie krzywdy. Ilu z nas widzi i rozumie emocje i pierwotne emocje dziecka..? A ilu potrafić o tym otwarcie rozmawiać..?

Widzimy zachowanie, skupiamy się na zachowaniu, nie rozumiejąc jego emocjonalnej przyczyny. Źle interpretujemy sytuację i stosujemy nietrafione interwencje.

I w tej bitwie, dokładnie w tym miejscu regularnie polegamy…

KLUCZ DO SUKCESU

Odpowiadając na pytanie zadane w tytule:

Jeśli chcesz się dogadać ze swoim dzieckiem, nie gadaj o zachowaniu, pogadaj o emocjach.

1. Opanuj swoją złość. Zauważ, że to nie jest sytuacja kryzysowa. Dziecko „źle się zachowuje”… to nie jest koniec świata, dzieci często „źle się zachowują” bo inaczej jeszcze nie potrafią. To jest TYLKO małe dziecko, które w tym momencie potrzebuje Twojej pomocy, bo nie radzi sobie z sytuacją, w jakiej się znalazło. Musi się dopiero nauczyć panować nad swoimi emocjami i zachowaniem. Ty możesz a wręcz musisz mu pomóc w tej nauce.
2. Pomóż mu mówiąc: Widzę, że się bardzo zdenerwowałeś. Co Cię tak zdenerwowało?
   • Przykładowa odpowiedź dziecka: “Bo ona mi…”
   • Potem podpowiedz: Rozumiem, że… (powtórz słowa dziecka, dając mu do zrozumienia, że go wysłuchałaś).
   • Dziecko się z Tobą zgodzi. (W tym momencie dziecko czuje, że jesteś po jego stronie i że je rozumiesz.)
3. Choć możesz tego nie rozumieć i uważać, że dziecko “przesadza”, wymyśla głupoty, nie zaprzeczaj jego emocjom i „prawdzie”, nie oceniaj, nie komentuj….
4. Odpowiedz na koniec: Rozumiem, że czułeś, że to niesprawiedliwe i się bardzo zdenerwowałeś. Czując to, chciałeś się na siostrze zemścić. Nie zgadzam się jednak na takie wymierzanie sprawiedliwości w tym domu. W tym domu rozmawiamy, jeśli spotka nas jakaś przykrość czy niesprawiedliwość.

Powyższe wskazówki będą przydatne w sytuacji kryzysowej, gdy emocje u wszystkich sięgają zenitu.

Jak zapobiegać podobnym sytuacjom na przyszłość?Jaką strategię obrać, by skutecznie wyeliminować kryzysowe sytuacje z życia rodziny, opiszę w kolejnym artykule.

Najpierw jednak opanuj sztukę identyfikowania, nazywania i komunikowania na głos emocji i pierwotnych emocji dziecka.

Pod każdym zachowaniem poszukuj emocji (zazwyczaj jest to po prostu złość) i pierwotnych emocji (zazwyczaj u dorosłych jest to bezsilność, lęk, poczucie niesprawiedliwości a u dzieci głównie poczucie krzywdy i niesprawiedliwości lub lęk).

Poniżej krótka ściągawka, jakich emocji szukać u siebie i u dziecka. Jeśli uda Ci się je odnaleźć, nazwać, wyrazić – obserwuj reakcję swojego dziecka. Będzie Cię po prostu słuchało i zgodzi się z Tobą. Zaufaj mi – może się to wydawać “głupie” albo “trudne”, ale jak zaczniesz to wprowadzać w życie, zbudujesz z dzieckiem więź, opartą na głębokim zrozumieniu swoich wzajemnych emocji. I odzyskasz wpływ na swoje dziecko.

CZARNA LISTA EMOCJI RODZICA

ZACHOWANIE:

• BRAK KONTROLI NAD SWOIM ZACHOWANIEM
• BRAK PLANU/ CHAOS
• AGRESJA
• BRAK KONSEKWENCJI
• ULEGŁOŚĆ

EMOCJE „POD ZACHOWANIEM”:

• FRUSTRACJA, ZŁOŚĆ, WŚCIEKŁOŚĆ

PIERWOTNE EMOCJE:

• BEZSILNOŚĆ
• POCZUCIE BYCIA LEKCEWAŻONYM
• WSTYD PRZED INNYMI
• SAMOTNOŚĆ
• POCZUCIE KRZYWDY I NIESPRAWIEDLIWOŚCI
• LĘK
• POCZUCIE WINY

CZARNA LISTA EMOCJI DZIECKA

ZACHOWANIE:

• AGRESJA, BRAK KONTROLI NAD SWOIM ZACHOWANIEM
• PŁACZ
• BRAK REAKCJI, WYCOFANIE, ZAMKNIĘCIE W SOBIE

EMOCJE „POD ZACHOWANIEM”:

• ZŁOŚĆ, WŚCIEKŁOŚĆ
• LUB SMUTEK, POZORNA CISZA

PIERWOTNE EMOCJE:

• POCZUCIE KRZYWDY I NIESPRAWIEDLIWOŚCI
• LĘK
• POCZUCIE WINY

Ciąg dalszy już wkrótce. Zapraszam do subskrypcji. Podzielcie się proszę w komentarzach czy spróbowaliście tej metody i jakie są Wasze odczucia i wnioski.